So sánh tạo kiềm bằng lõi lọc với tạo kiềm bằng sinh học hóa chất
Hiện nay có nhiều cách để tạo ra nước kiềm (nâng pH nước) ngoài phương pháp điện phân. Hai phương pháp phổ biến ở các máy lọc nước ion kiềm không dùng điện là tạo kiềm bằng lõi lọc khoáng và tạo kiềm bằng phương pháp sinh học/hoá chất (ví dụ sử dụng đá khoáng, gốm hoặc dung dịch). Bài viết này sẽ phân tích cách hoạt động của từng phương pháp, hiệu quả tạo nước kiềm và ảnh hưởng đến sức khỏe, giúp bạn hiểu rõ ưu nhược điểm của mỗi loại.
Tạo kiềm bằng lõi lọc khoáng (lõi alkaline)
Phương pháp này sử dụng lõi lọc bổ sung khoáng chất tự nhiên ở cuối hệ thống lọc (thường gắn vào máy lọc RO hoặc máy lọc thường). Bên trong lõi chứa các hạt khoáng như đá maifan, canxi cacbonat, gốm khoáng, đá alkaline, hoặc các vật liệu như tourmaline, coral calcium… Khi nước tinh khiết chảy qua, một phần khoáng chất sẽ hòa tan vào nước, nâng độ pH của nước lên mức kiềm nhẹ (thường ~8.0 – 9.5). Đồng thời, lõi có thể bổ sung vi khoáng (Ca<sup>2+</sup>, Mg<sup>2+</sup>, K<sup>+</sup>, v.v.) cho nước, giúp nước có vị dễ uống hơn RO tinh khiết.
Nguyên lý chính là “thêm khoáng tạo kiềm tự nhiên”: tương tự như nước mưa chảy qua địa tầng khoáng sẽ thành nước kiềm thiên nhiên. Một số lõi còn quảng cáo có khả năng tạo hydro hoặc giảm ORP nhờ các hạt gốm đặc biệt hay đá Maifan, nhưng mức độ thường không đáng kể so với điện phân. Chủ yếu nước sau lõi alkaline có pH ~8-9, ORP có thể cải thiện nhẹ (đôi khi đạt ~ -50 mV đến -100 mV nếu có thành phần Mg nhỏ).
Ưu điểm: Phương pháp này đơn giản, không cần điện, có thể tích hợp dễ dàng vào các máy lọc nước sẵn có. Chi phí các lõi tạo kiềm khá rẻ, dễ thay thế. Nước thu được có vị khoáng tự nhiên, độ kiềm tương tự một số nước khoáng đóng chai. Người uống có thể nhận thêm lợi ích từ khoáng chất (như canxi, magiê) tốt cho cơ thể.
Nhược điểm: Độ kiềm và ORP tạo ra không cao. Nước thường chỉ đạt pH ~9 tối đa, khó đạt đến pH 10-11 như máy điện phân. ORP (chỉ số chống oxy hóa) có thể vẫn dương hoặc chỉ hơi âm, nghĩa là nước không có nhiều đặc tính chống oxy hóa mạnh. Thực tế, lõi alkaline chủ yếu trung hòa tính axit của nước lọc (RO thường pH ~6.5 do mất khoáng) để đưa về khoảng trung tính hoặc kiềm nhẹ, chứ không tạo được “nước ion kiềm chống oxy hóa” đúng nghĩa như điện giải. Ngoài ra, hiệu quả của lõi sẽ giảm theo thời gian khi khoáng chất cạn dần, và cần thay lõi mỗi 6-12 tháng.
Tạo kiềm bằng sinh học/hoá chất
Phương pháp này đa dạng hơn, gồm việc sử dụng các chất, dung dịch hoặc vật liệu hoá học để tăng pH nước. Có thể liệt kê:
- Dùng dung dịch kiềm: nhỏ giọt dung dịch như baking soda (NaHCO_3) hoặc potassium hydroxide (KOH) pha loãng vào nước.
- Dùng đá tạo kiềm nhân tạo: một số loại gốm sinh học, bioceramic được tẩm các chất alkaline mạnh hoặc chất chống oxy hóa.
- Trao đổi ion: dùng nhựa trao đổi ion dạng hydroxyl để thay ion H<sup>+</sup> bằng ion OH<sup>-</sup> (tương tự cơ chế làm mềm nước nhưng thay vì Na+ thì dùng OH-).
Điểm chung, các phương pháp này đưa vào nước một chất có khả năng làm tăng pH nhanh chóng. Ví dụ, nhỏ vài giọt dung dịch NaOH (dung dịch kiềm) có thể đẩy pH nước lên 9-10 tức thì. Một số bình lọc kiểu mới quảng cáo “công nghệ sinh học” thực ra có một ngăn chứa hóa chất tạo kiềm, khi nước chảy qua sẽ hòa tan một ít vào nước.
Ưu điểm: Tạo độ kiềm cao rất nhanh và mạnh. Thậm chí có thể đạt pH 10-11 dễ dàng nếu thêm chất đủ mạnh. Phương pháp này cũng không cần dùng điện, thiết bị đơn giản. Chi phí sản xuất thấp (vì chỉ là thêm hóa chất).
Nhược điểm: Nước tạo ra thường thiếu tính chống oxy hóa, thậm chí có thể ORP dương (oxy hóa). Lý do: nâng pH bằng hóa chất không bổ sung hydrogen H<sub>2</sub>, nên nước không có hydro phân tử để trung hòa oxy hóa. Thậm chí một số hóa chất kiềm mạnh (như thuốc tẩy, Javen – tuy không dùng trong nước uống) thường làm ORP tăng cao dương. Ngay cả baking soda – chất kiềm nhẹ – cũng được ghi nhận là tính oxy hóa cao, có thể tăng gốc tự do nếu uống nhiều. Alkaline Water Plus cảnh báo rằng baking soda tuy kiềm nhưng là chất oxy hóa mạnh, có thể gây hại tế bào. Vì vậy nước chỉ kiềm cao mà ORP vẫn cao (dương) thì không đem lại lợi ích chống oxy hóa, thậm chí không tốt bằng nước trung tính bình thường.
Thêm vào đó, sử dụng hóa chất tạo kiềm có nguy cơ mất cân bằng khoáng chất. Ví dụ, cho quá nhiều sodium bicarbonate sẽ làm nước chứa nhiều natri, không tốt cho người cần ăn nhạt. Hay dùng dung dịch KOH sẽ thêm kali, nếu dư cũng không tốt. Các “viên tạo kiềm” không rõ thành phần có thể giải phóng chất lạ vào nước. Người uống lâu dài nước này có thể nạp vào các chất không mong muốn. Do đó, tính an toàn và tự nhiên của phương pháp hóa chất thấp hơn so với dùng khoáng tự nhiên.
So sánh hiệu quả sức khỏe
Về lợi ích sức khỏe, nước từ máy điện phân (ion kiềm thật sự) được nghiên cứu có lợi là nhờ hydrogen phân tử và ORP âm giúp chống oxy hóa. Trong khi đó:
- Nước qua lõi khoáng: cung cấp khoáng vi lượng, tốt cho sức khỏe xương, tim mạch; pH kiềm nhẹ giúp trung hòa phần nào axit dạ dày tạm thời, giảm trào ngược. Tuy không có nhiều hydrogen nhưng nước này tương tự nước khoáng kiềm thiên nhiên, an toàn để uống dài hạn. Không có tác dụng phụ, chỉ lưu ý thay lõi để tránh nhiễm khuẩn.
- Nước tạo kiềm bằng hóa chất: nếu dùng liều nhỏ (như vài thìa baking soda trong 1 lít) có thể giúp giảm tạm thời độ chua dạ dày, hỗ trợ người bị ợ chua. Tuy nhiên, về lâu dài uống nước thêm hóa chất không mang lại vi khoáng tự nhiên nào, lại có nguy cơ dư thừa một số ion (natri, kali…). Cơ thể có cơ chế cân bằng nội môi, uống nước quá kiềm bằng hóa chất có thể gây kiềm hóa máu nhẹ, buộc thận làm việc để thải ion dư. Nhìn chung, phương pháp này không được khuyến khích trừ trường hợp đặc biệt (theo chỉ dẫn bác sĩ).
Kết luận: Nên chọn phương pháp nào?
Nếu mục tiêu của bạn là có nước uống pH kiềm nhẹ, bổ sung khoáng, an toàn cho cả gia đình mỗi ngày, lõi lọc tạo kiềm tự nhiên là lựa chọn phù hợp. Phương pháp này tuy hiệu quả chống oxy hóa không cao, nhưng nước đầu ra tương tự nước khoáng, giúp cơ thể khỏe hơn mỗi ngày nhờ vi khoáng và pH cân bằng. Đây cũng là cách mà nhiều máy lọc nước Giodan tích hợp, đem lại sự tiện lợi và chi phí hợp lý.
Còn nếu bạn cân nhắc dùng các phương pháp hóa học để tạo nước kiềm, hãy thận trọng. Mặc dù chúng có thể nâng pH, nhưng “kiềm không phải lúc nào cũng tốt” nếu thiếu các yếu tố kèm theo như hydrogen, ORP âm. Nước kiềm từ điện phân hoặc khoáng tự nhiên vẫn là an toàn và có lợi hơn so với nước kiềm nhân tạo bằng hóa chất. Để có đầy đủ lợi ích (pH kiềm + hydrogen + ORP âm), lý tưởng nhất vẫn là đầu tư máy điện giải ion kiềm. Còn trong tầm giá thấp, kết hợp một máy lọc RO tốt với lõi alkaline chất lượng sẽ cho bạn nguồn nước uống kiềm tính an toàn, phần nào hỗ trợ sức khỏe mà không lo tác dụng phụ. Điều quan trọng là hiểu rõ nhu cầu và lựa chọn giải pháp tạo nước kiềm thông minh, tự nhiên và phù hợp nhất cho gia đình.
Bài viết liên quan: